Aktualności

Strategiczny dział gospodarki państwowej

Dodano: 07/04/2016

W środę, 6 kwietnia br. w Pałacu Prezydenckim, odbyło się V posiedzenie Narodowej Rady Rozwoju pod tytułem ”Wieś i rolnictwo. Problemy, zagrożenia, szanse”. Spotkanie prowadziła dr Barbara Fedyszak-Radziejowska, Doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, koordynator sekcji "Wieś, rolnictwo" NRR.  


Na posiedzeniu NRR członkowie sekcji "Wieś, rolnictwo" w pięciu wprowadzających wystąpieniach przedstawili diagnozę sytuacji polskiego rolnictwa oraz warunków życia na polskiej wsi:

        Prof. Wojciech Józwiak- „Polskie gospodarstwa rolne, diagnoza ich sytuacji, ważniejsze problemy przed jakimi stoją i sposoby ich rozwiązania”

        Prof. Walenty Poczta – „Wybrane aspekty polskiego rolnictwa na tle Unii Europejskiej”

        Dr Jan Fałkowski – „Polska w UE – kilka uwag w kontekście Wspólnej Polityki Rolnej”

        Jerzy Zająkała – „Infrastrukturalne uwarunkowania jakości życia na wsi”

        Grzegorz Wiśniewski – „Zmiana paradygmatu w energetyce – rolnik podmiotem i producentem energii”

 

Eksperci z NRR rozmawiali m.in. o sytuacji polskich gospodarstw rolnych na tle rolnictwa światowego oraz Unii Europejskiej, o zależnościach pomiędzy rolnictwem, klimatem i środowiskiem oraz o jakości życia mieszkańców polskiej wsi.

 

Diagnoza i ocena

Rolnictwo w Unii Europejskiej i na świecie

Rolnictwo jest szczególnym rodzajem działalności, którego dwie podstawowe funkcje - wyżywienie ludności oraz wytwarzanie dóbr publicznych o charakterze środowiskowym mają charakter komplementarny. Wciąż na wielu obszarach świata społeczeństwa zmagają się z problemem głodu i niedożywienia, co wymaga wzrostu produkcji żywności i zachowania zarazem niezdegradowanego środowiska.Dodatkowo sytuację utrudnia występowanie anomalii pogodowych, będących konsekwencją m.in. zmian klimatycznych.

 

Aby zaspokoić zapotrzebowanie na żywność, niezbędne jest prowadzenie polityki sprzyjającej zrównoważonemu rozwojowi, w której godzi się ład środowiskowy, społeczny i ekonomiczny. W ujęciu globalnym postulat ten jest najlepiej realizowany w ramach Europejskiego Modelu Rolnictwa (EMR). Unijny model zakłada zrównoważony rozwój sektora rolnego w powiązaniu z wielofunkcyjnym rozwojem obszarów wiejskich, przy zachowaniu rodzinnego charakteru gospodarstw rolnych. W Europie dzięki Wspólnej Polityce Rolnej (WPR) udało się osiągać satysfakcjonujące wyniki w zakresie rozwiązywania problemu bezpieczeństwa żywnościowego czy wyrównywania poziomu życia pomiędzy poszczególnymi krajami.

 

Eksperci NRR wyrazili jednak obawy, że ze względu na zmianę uwarunkowań gospodarczych Unii Europejskiej realne staje się odejście od dotychczasowej, dość efektywnej polityki. Dlatego rekomendują konieczność przeanalizowania na ile obecne wyzwania stojące przed UE, takie jak kryzys finansowy, kryzys migracyjny, zagrożenie terroryzmem, mogą przedefiniować pozycje negocjacyjne poszczególnych państw unijnych w kwestiach związanych z WPR.

 

Sytuacja w Polsce

W ostatnim ćwierćwieczu polskie gospodarstwa rolne przeszły znaczną metamorfozę. W polskim rolnictwie dominują gospodarstwa indywidualne (99,7%), które zajmują prawie 91% ogólnej powierzchni użytków rolnych [dane z 2013 r.]. Korzystną zmianą jest wzrost liczby indywidualnych gospodarstw rozwojowych, o dużej wartości produkcji prowadzonej efektywnie. Nadal jednak najliczniej (48%) reprezentowane są te z niewielką (do 16 tys. zł) wartością produkcji.

 

Jednocześnie wciąż istnieje duży dystans pomiędzy terenami miejskimi i wiejskimi w zakresie wyposażenia w infrastrukturę, jak również w zakresie warunków życia ludności. Obecny stan infrastruktury technicznej na wsi, mimo wieloletnich starań lokalnych samorządów, jest znacznie uboższy niż w miastach. Utrudnia to prowadzenie rolniczej działalności gospodarczej oraz ogranicza bądź uniemożliwia podejmowanie pozarolniczej działalności gospodarczej. Ponadto takie elementy jak gorsze wyposażenie w placówki opieki zdrowotnej oraz przedszkolne i szkolne wpływają negatywnie na jakość życia mieszkańców wsi.

 

Polskie gminy wiejskie i miejsko-wiejskie zamieszkuje 51,5 % ogółu populacji kraju. Mieszkańcy wsi osiągają dochody znacznie niższe niż osoby zamieszkujące miasta, zaś rolnicy osiągają dużo niższe dochody niż przedstawiciele innych grup zawodowych. Kolejnym wyzwaniem jest niedobór rąk do pracy, przy czym w kontekście starzenia się społeczeństwa czy też planowanego przywrócenia wcześniejszego wieku emerytalnego problem ten będzie się intensyfikował.

 

Zdaniem ekspertów niezbędne jest prowadzenie przemyślanej polityki, która będzie sprzyjać spójności społecznej i ekonomicznej, a jednocześnie będzie uwzględniać uwarunkowania klimatyczne. Jednym z wyzwań, z którym musi mierzyć się nasz kraj, jest nasilenie się występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak powodzie, susze i huragany, co skutkuje utratą znacznej części dochodów przez gospodarstwa rolne.

 

Wysokie koszty zaopatrzenia rolnictwa w paliwa i energię przekładają się na koszty żywności i uderzają w konkurencyjność polskiego rolnictwa, bilans handlowy i bezpieczeństwo żywnościowe kraju.

 

Rekomendacje

1.    Opracowanie Krajowej Polityki Wiejskiej, która uzupełni przyjętą przez Radę Ministrów Krajową Politykę Miejską. Jej celem ma być spójne i komplementarne określenie priorytetów i narzędzi realizacji Polityki Rozwoju Kraju.

2.    Zastosowanie w programach wspierających rozwój regionalny instrumentów finansowych umożliwiających realne zmniejszenie dysproporcji występujących pomiędzy wsią i miastami w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej. W tym celu trzeba m. in. maksymalnie wykorzystać unijne środki finansowe zaplanowane w perspektywie do 2020 r. oraz rozpocząć prace na utworzeniem Funduszu Rozwoju Wsi jako instrumentu wspierającego rozwój obszarów wiejskich po roku 2020.

3.    Zwiększenie aktywności w kształtowaniu Wspólnej Polityki Rolnej w Europie. Polska powinna podejmować inicjatywy przy wytyczaniu dalszych kierunków rozwoju (obecnie nadmiernie się koncentrujemy na kwestii wyrównania dopłat bezpośrednich).

4.    Wdrożenie polityki zrównoważonego rozwoju. Dlatego należy przyjąć nowy paradygmat rozwoju rolnictwa, zgodnie z którym wzrost produktywności musi się odbywać przy jednoczesnym wzroście dostaw żywności, ochrony klimatu i korzyści dla środowiska. Sprzyjać temu może zmniejszenie zakresu rolnictwa niskonakładowego, wzmacnianie rodzinnych gospodarstw rolnych i zwiększanie innowacyjności.

5.    Przeobrażenia w rolnictwie muszą się ściśle wiązać z rozwojem obszarów wiejskich, a głównie z polityką stymulującą tworzenie na wsi licznych, atrakcyjnych miejsc pracy.

6.    Zwiększenie wykorzystania energii z odnawialnych źródeł energii (OZE) w polskim rolnictwie. 

7.    Przygotowanie ustawy, której celem będzie poprawa bilansu wodnego kraju (m. in. dzięki zwiększeniu retencji wód i ograniczeniu wyrębu drzewostanów)

8.    Rozwój systemu obligatoryjnych ubezpieczeń dla upraw z tytułu strat wynikających z anomalii pogodowych.

  

Wybrane, najważniejsze głosy w dyskusji

W głosie otwierającym posiedzenie NRR Prezydent Andrzej Duda podkreślił, że rolnictwo jest i pozostanie strategiczną dziedziną polskiej gospodarki. Mimo tego, jak zauważył prezydent, sytuacja rolników i mieszkańców wsi poprawia się relatywnie wolniej niż innych mieszkańców Polski, szczególnie jeśli chodzi o osiągane dochody. Dlatego, zdaniem Andrzeja Dudy, działalność rolnicza musi być objęta aktywną opieką państwa. Prezydent ocenił, że przed polskimi rolnikami stoi wielka szansa rozwojowa – wytwarzanie czystej, ekologicznej żywności. Chciałby on wypełnienia treścią poświęconych tej dziedzinie części Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i temu właśnie – według prezydenta – miało służyć posiedzenie Narodowej Rady Rozwoju.

 

Po przedstawieniu referatów głos zabrał Krzysztof Jurgiel, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który zadeklarował wolę współpracy z Narodową Radą Rozwoju, w szczególności z Sekcją Wieś i rolnictwo. Przedstawił plan działań ministerstwa na lata 2015-19 oraz poinformował, że rząd polski przykłada wielką wagę do spraw rolnictwa i dlatego też jego rozwój będzie istotnym elementem strategicznych planów rządowych, w tym Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Zadeklarował, że postulaty rozwojowe przekazane przez NRR będą analizowane i będzie dążył do ich systematycznego wdrażania.

 

Kolejno głos zabrał poseł Jan Krzysztof Ardanowski, Zastępca przewodniczącego Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który wyartykułował główne, aktualne problemy trapiące polskich rolników. M. in. zwrócił uwagę, iż realizacja tylko funkcji rolniczych nie jest w stanie zapewnić żywotności ekonomicznej obszarów wiejskich w Polsce. Dlatego docenił, że program 500+ trafił również na polską wieś. Postulował też wspieranie innych niż rolne sposobów zarobkowania na wsi.

 

Kolejnym punktem spotkania była dyskusja członków Rady i gości, w której głos zabrali między innymi:

Władysław Serafin, Prezes Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, postulujący rozważenie w większym stopniu powrotu do prowadzenia działalności rolniczej w formie spółdzielczej. Z kolei o. Stanisław Jaromi, Przewodniczący Ruchu Ekologicznego św. Franciszka z Asyżu, wyraził zdumienie fascynacją ilościowymi wskaźnikami produkcji rolnej, podczas gdy najważniejsze wydaje się to, żeby produkt był powiązany z wytwórcą, rolnikiem. Sparafrazował słowa papieża Franciszka: to co robi rolnik indywidualny jest ważne dla całej ludzkości. Bogdan Fleming, członek NRR, zwrócił uwagę na być może zbyt duże zasiedlanie obszarów wiejskich przez nowych mieszkańców, co niejednokrotnie może prowadzić do konfliktów sąsiedzkich i blokad – w sytuacji, gdy działalność rolnicza wiąże się z wytwarzaniem nieprzyjemnych zapachów. W efekcie część rolników może być pozbawiona możliwości prowadzenia swojej działalności. Gabriel Janowski stwierdził, iż Polska może zaoferować światu żywność, która nie jest efektem przemysłowej produkcji rolnej. Możemy dać żywność najwyższej jakości. Jego zdaniem rolnictwo powinno być mocniej zaznaczone w projekcie premiera Mateusza Morawieckiego.

 

Prof. Jacek Zimny, członek NRR, odnosząc się do energii geotermalnej i działań rządu podkreślał celowość dążenia do samowystarczalności energetycznej na polskiej wsi.

 

W dyskusji zabrał również głos Andrzej Duda, Prezydent RP, podnosząc,  że obecnie zauważalna jest tendencja, iż gospodarstwa będą rosły, a ich liczba będzie się zmniejszała. W przekonaniu prezydenta to rodzinne gospodarstwa rolne, a  niekoniecznie te produkujące przemysłowo, są dobrą drogą rozwoju rolnictwa w Polsce.

 

Z kolei Bolesław Borysiuk, Przewodniczący Związku Zawodowego Rolnictwa i Obszarów Wiejskich „Regiony”, podziękował za ustawę 500+, bowiem po raz pierwszy od 25 lat dzieci mieszkające na wsi (i ich rodzice) zostały zrównane z dziećmi z miast.

 

Polemiczny głos przedstawił Ireneusz Jabłoński z Centrum im. Adama Smitha zauważając, że polskie rolnictwo odniosło ogromny sukces, więc nie ma powodów do takich, jak prezentowane w debacie, narzekań. Jego zdaniem w przyszłości nie będzie już takiej sielankowej wsi, jaką znamy z historii. Dzisiaj na wsi jest bieda tam, gdzie gospodaruje się przy pomocy metod z przed 50 lat.  Szukając kierunków rozwoju nie można czynić z sektora, który odniósł sukces, „dziecka specjalnej troski”. Rolnictwo nie potrzebuje zbytniej „pomocy socjalnej” – wymaga tworzenia warunków, żeby samodzielnie funkcjonować.

 

Szczególne walory energetyki rolnej (wiejskiej) podniósł prof. Mirosław Parol, członek NRR, natomiast prof. Stanisław Karpiński stwierdził – nawiązując do treści z referatów, iż regulacja gospodarki wodnej jest kluczem do rozwoju rolnictwa w Polsce.

 

Adam Paczóski, Przewodniczący Polskiego Związku Zawodowego Rolników, odnosząc się do wcześniejszych wypowiedzi zauważył, że w Polsce nie ma szans sprzedaży drogiej żywności, bo ludzie przeciętnie nie są zamożni. Prosił jednak przede wszystkim, by wypracowywanie rozwiązań dla wsi i rolnictwa odbywało się z udziałem zainteresowanych, czyli polskich rolników.

 

Podsumowując posiedzenie, dr Barbara Fedyszak-Radziejowska, koordynator Sekcji Wieś i rolnictwo NRR, podziękowała uczestnikom dyskusji oraz autorom referatów za przedstawienie wielu cennych ocen i rekomendacji oraz zadeklarowała* kontynuację prac w ramach Narodowej Rady Rozwoju w omawianym obszarze.

 

Źródło: Prezydent.pl

Wstecz
FaceBook Pomorska Izba Rolnicza