Aktualności
ARR – wyjaśnia - pytania/odpowiedzi dotyczące umów na dostarczanie produktów rolnych
Agencja Rynku Rolnego wyjaśnia wątpliwości dotyczące umów na dostawy produktów rolnych
1. Co to znaczy, że umowa ma być zawarta przed dostawą? Czy zawarcie umowy w momencie, gdy producent przyjedzie z towarem można uznać, że też jest zawarta przed dostawą, czy np. umowę należy zawrzeć dzień wcześniej. W praktyce często wygląda to tak, że przyjeżdża rolnik z towarem i chce go sprzedać. Wówczas umowa zawierana jest w chwili sprzedaży. Czy to już jest źle? Jak udowodnić, że umowa została zawarta przed a nie w chwili sprzedaży?
Z preambuły (motyw 138) rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 wynika, że system umów na dostarczanie produktów rolnych ma na celu uniknięcie pewnych nieuczciwych praktyk handlowych, a także służyć poprawie transmisji cen i dostosowaniu podaży do popytu. Wprowadzenie regulacji z pewnością ma zapobiegać sytuacji, gdy rolnicy są zmuszeni przyjechać pod bramę zakładu skupującego i zawrzeć umowę na warunkach narzuconych przez zakład skupujący. Za optymalną należy uznać sytuację, gdy rolnik zawiera umowę o dostarczenie produktów rolnych przed rozpoczęciem produkcji, gdyż może ocenić: czy jego produkty znajdą nabywcę i za jaką cenę. Świetnym przykładem może być rynek tytoniu, gdzie przedmiotowa kwestia została uregulowana przepisem art.38q ust.3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych, który stanowi, że „umowa dotycząca dostarczania tytoniu zawierana jest w terminie do dnia 15 marca roku zbiorów” (a produkcja zaczyna się zwykle w połowie kwietnia). Z kolei z art.168 ust.2 lit. c rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 wynika, że w umowie należy określić m.in. czas jej obowiązywania, terminy dostarczania produktów, ustalenia dotyczące odbioru produktów, skutków wystąpienia siły wyższej. Takie elementy umowy nie są potrzebne, jeśli umowa miałaby być zawierana tuż przed jej wykonaniem. W związku z tym nie można z góry wykluczyć zawarcia umowy z rolnikiem stojącym pod bramą zakładu skupującego. Jednak z pewnością może to być tylko wyjątek od zasady i umowa na pewno będzie poddana kontroli jej ważności w świetle art. 58 Kodeksu cywilnego. Obowiązek przedstawienia dowodu ciąży na nabywcy, a przepisy prawa nie zawierają katalogu takich dowodów.
Nie należy mylić daty zawarcia umowy z datą realizacji umowy, która może nastąpić w późniejszym terminie.
2. Co może być czynnikiem zmiennym wpływającym na cenę?
Umowa musi zawierać cenę do zapłaty za dostarczone produkty, która jest niezmienna lub jest obliczana przez połączenie różnych czynników określonych w umowie. Czynnikami tymi mogą być np. jakość lub skład dostarczanych produktów rolnych, wskaźniki rynku odzwierciedlające zmiany warunków na rynku np. notowania giełdowe, kursy walut, itp.
3. Jak określić ilość w umowie w przypadku, gdy umowa zwierana jest np. rok przed dostawą i umowa ma charakter zobowiązania do zakupu każdej dostarczonej ilości owoców, a ilość ta będzie zależała od urodzaju w danym roku?
Umowa musi zawierać informację o ilości produktów rolnych. W przypadku umów strony w umowie mogą zawrzeć informację np. „o minimalnej ilości”, „o maksymalnej ilości”, „każdej ilości wyprodukowanej w danym gospodarstwie lub na określonych działkach nieruchomości rolnych” itp.
4. Czy obowiązek zawierania umów jest ograniczony jakąś kwotą lub ilością, tzn. poniżej którego nie ma obowiązku zawierania umów?
Przepisy ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych nie przewidują ograniczenia kwotowego odnośnie obowiązku zawierania umów na dostarczanie produktów rolnych, w przypadku ilości obowiązek zawierania umów nie dotyczy sprzedaży bezpośredniej.
5. Czy obowiązek zawierania umów dotyczy tylko sprzedaży czasowej? Czy umowy muszą być zawierane również w przypadku jednorazowej sprzedaży (np. rolnik zgłasza, że ma do sprzedaży 3 świnki)?
Obowiązek zawarcia umowy dotyczy każdego dostarczenia produktów rolnych należących do sektorów, o których mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia PEIR nr 1308/2013.
W tym przypadku nie ma znaczenia, czy umowa zawierana jest na dłuższy okres, czy też dotyczy jednorazowego dostarczenia produktów.
6. Czy jeżeli w umowie będzie brakowało jakiegoś jednego elementu to też nakładana będzie kara?
W zależności od tego jakich produktów rolnych umowa dotyczy musi zawierać co najmniej elementy wskazane odpowiednio w art. 125 lub 127; art. 148 ust. 2 albo art. 168 ust. 4 i 6 rozporządzenia 1308/2013. Brak któregokolwiek z elementów wymienionych w ww. art. skutkować będzie wszczęciem postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej.
7. Co znaczy, że umowa jest wadliwa?
Poprzez wadliwość umowy należy rozumieć brak w umowie któregokolwiek z elementów, o których mowa odpowiednio:
• w art. 125 lub 127 rozporządzenia 1308/2013 w przypadku rynku cukru;
• w art. 148 ust. 2 rozporządzenia 1308/2013 w przypadku rynku mleka i przetworów mlecznych;
• art. 168 ust. 4 i 6 w przypadku pozostałych rynków o których mowa w art. 1 ust 2 rozporządzenia 1308/2013 innych niż rynek mleka i przetworów mlecznych oraz rynek cukru.
8. Na kim ciąży obowiązek zawarcia pisemnej umowy - na nabywcy czy dostawcy?
Obowiązek zawarcia pisemnej umowy dotyczy zarówno nabywcy jak i dostawcy produktów rolnych. Jednakże kara pieniężna za brak pisemnej umowy lub za posiadanie umowy niespełniającej warunków określonych odpowiednio w art. 125 lub 127, art. 148 ust. 2, art. 168 ust. 4 i 6 zostanie nałożona na NABYWCĘ.
9. Kogo dotyczy obowiązek zawierania umów? Czy pośredników odsprzedających towar zakupiony od rolnika? Czy przetwórców zakupujących towar od producenta/ pośrednika?
Zakres podmiotowy został wyznaczony w art.38q ust. 1-2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych. Obowiązek zawierania umów mają dostawcy i nabywcy produktów rolnych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej. Umowa nie jest wymagana również w przypadku, gdy dostawca zbywa produkty rolne nabywcy mającemu formę spółdzielni, której producent jest członkiem, a statut tej spółdzielni lub przepisy i decyzje w nim zawarte lub z niego wynikające, zawierają przepisy o podobnych skutkach jak wymogi umów wynikające z ustaw (z wyjątkiem umów na rynku cukru). Zgodnie z art. 38q ust.2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych obowiązek dotyczy wszystkich pośredników.
10. Co wpisać w umowie w pkt dotyczącym siły wyższej, jeżeli umowa zawierana jest w momencie sprzedaży?
Opisana w pytaniu trudność jest dowodem, że umowa nie powinna być zawierana tuż przed sprzedażą, lecz na początku cyklu produkcyjnego. Można wprowadzić np.: ogólne zapisy wyłączające odpowiedzialność zarówno dostawcy jak i nabywcy w przypadku wystąpienia siły wyższej.
Zgodnie z zapisami art. 2 ust. 2 rozporządzenia PEiR (UE) nr 1306/2013 do celów finansowania WPR, zarządzania nią i monitorowania jej "siła wyższa" i "nadzwyczajne okoliczności" mogą zostać uznane w szczególności w następujących przypadkach:
• śmierć beneficjenta;
• długoterminowa niezdolność beneficjenta do wykonywania zawodu;
• poważna klęska żywiołowa powodująca duże szkody w gospodarstwie rolnym;
• zniszczenie w wyniku wypadku budynków inwentarskich w gospodarstwie rolnym;
• choroba epizootyczna lub choroba roślin dotykająca, odpowiednio, cały inwentarz żywy lub uprawy należące do beneficjenta lub część tego inwentarza lub upraw;
• wywłaszczenie całego lub dużej części gospodarstwa rolnego, jeśli takiego wywłaszczenia nie można było przewidzieć w dniu złożenia wniosku.
11. Czy można wysłać do ARR projekt umowy, żeby ARR oceniła, czy umowa jest prawidłowo sporządzona?
Odpowiadając na zapytanie dotyczące możliwości dokonania oceny projektu umowy, informuję, że zgodnie z art. 168_ust. 4 i 6 rozporządzenia PEiR (UE) nr 1308/2013 umowa, w szczególności powinna zawierać następujące elementy:
1. cenę do zapłaty za dostawę, która:
o jest niezmienna i określona w umowie, lub
o jest obliczana poprzez połączenie różnych czynników określonych w umowie, które mogą obejmować wskaźniki rynku odzwierciedlające zmiany warunków na rynku, dostarczoną ilość oraz jakość lub skład dostarczonych produktów rolnych,
2. ilość i jakość odnośnych produktów, które można dostarczyć lub które muszą zostać dostarczone, wraz z terminem takich dostaw,
3. okres obowiązywania umowy, który może być ograniczony lub nieograniczony, z klauzulami dotyczącymi rozwiązania umowy,
4. szczegóły dotyczące terminów i procedur płatności,
5. ustalenia dotyczące odbioru lub dostawy produktów rolnych,
6. przepisy mające zastosowanie w przypadku zaistnienia siły wyższej.
Jednocześnie informuję, że do kompetencji ARR nie należy ocena poprawności treści przygotowanych projektów umów, tym bardziej, że Prezes ARR może występować w ewentualnie prowadzonych postępowaniach sądowych w przedmiocie wymierzenia kary jako strona postępowania. Ponadto zgodnie z kompetencjami wynikającymi z ustawy o ARR poprawność takich umów będzie w trakcie kontroli oceniał Dyrektor OT ARR.
Źródło: ARR
