Aktualności
Stanowisko Krajowej Rady Izb Rolniczych w sprawie działań Agencji Nieruchomości Rolnych
Krajowa Rada Izb Rolniczych analizując działania Agencji Nieruchomości Rolnych po nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa z dnia 23 sierpnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1491) – wyraża następujące stanowisko.
Krajowa Rada Izb Rolniczych stwierdza, iż właściwe zapisy ustawowe odnośnie kształtowania ustroju rolnego, wykonywane przez Agencję Nieruchomości Rolnych nie do końca przynoszą pozytywne, zakładane uprzednio skutków. W tym najważniejszego celu tj. tworzenia warunków celem racjonalnego wykorzystania nieruchomości rolnych Skarbu Państwa i poprawienia struktury agrarnej gospodarstw rodzinnych.
Najdalej idące zastrzeżenia pojawiają się w obszarze związanym z działaniem tak zwanych rad społecznych przy dyrektorach oddziałów terenowych ANR. Skład owych rad nie odzwierciedla struktury obszaru gospodarczego związanego z rolnictwem.
Izby rolnicze poprzez legitymację demokratyczną oraz wieloletnie doświadczenie związane z wypracowywaniem opinii, wymianą informacji nabyły najszerszą wiedzę odnośnie dzierżawionej ziemi. Krajowa Rada Izb Rolniczych uważa, że Dyrektorzy OT ANR powinni przed powołaniem do rady społecznej sprawdzić:
• czy organizacje wchodzące w skład poszczególnych rad społecznych posiadają legitymację demokratyczną,
• czy organizacje wchodzące w skład poszczególnych rad społecznych mają struktury wojewódzkie do reprezentowania danego regionu, czy mają struktury powiatowe i gminne do reprezentowania rolników z danego terenu.
• jakie środowiska są tam reprezentowane, a przede wszystkim czy interesy rolników indywidualnych w terenie są reprezentowane właściwie co do obrotu gruntami rolnymi.
Ponadto, Krajowa Rada Izb Rolniczych zauważa następujące problemy w funkcjonowaniu rad społecznych:
• brak jednolitych zasad i regulaminów dotyczących funkcjonowania rad społecznych, np. czy obecność jednej osoby z rady społecznej można uznać za konsultacje społeczne, dlaczego nie jest wymagane quorum,
• w jakim zakresie jest uznawana przez ANR opinia rady w sprawie dzierżawy czy sprzedaży danego gruntu,
• błędnie ustalane są kryteria przetargowe (często zachwiane proporcje pomiędzy punktacją np. tak samo jest punktowany rolnik posiadający 1 ha co 18 ha),
• brak jest podstaw prawnych do wydawania przez izby rolnicze opinii czy wskazany nabywca daje rękojmie należytego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Organ administracji może domagać się od innego organu opinii, jeżeli wynika to z konkretnych przepisów prawnych zawartych w aktach normatywnych; obowiązek dla organów izb rolniczych do wydawania opinii czy wskazany nabywca daje rękojmie należytego prowadzenia gospodarstwa rolnego nie wynika w szczególności z przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 2052 z późn. zm.); obowiązek taki nie wynika również z przepisów kpa.
Ponadto obecnie Prezesi Wojewódzkich Izb Rolniczych wskazują na brak możliwości uzyskania przez izby rolnicze niektórych województw informacji na temat:
1. Ile umów dzierżawy zawarto po 01 maja 2016 roku,
2. Kim są podmioty wydzierżawiające (rolnicy indywidualni czy podmioty prawa handlowego),
3. Ile umów dzierżawy i z jakimi podmiotami przedłużono w latach 2014 – 2016,
4. Jakie były powody przedłużenia tych umów oraz kto ze strony podejmował decyzje w tym zakresie,
5. Jakie działania były podejmowane w sytuacji gdy nie przedłużono trwania umów dzierżawy,
6. Jaka powierzchnia nieruchomości powróciła do Zasobu Skarbu Państwa,
7. Jaka powierzchnia jest przedmiotem działań windykacyjnych,
8. Jakie czynności podjęto celem odzyskania nieruchomości posiadanych bez tytułu prawnego.
Ponadto, Krajowa Rada Izb Rolniczych podkreśla, że do chwili obecnej obowiązują podpisane zasady współpracy wypracowane pomiędzy Agencją Nieruchomości Rolnej a Krajową Radą Izb Rolniczych a zawarte w dniu 21.01.2015 r. w Warszawie przez Prezesów a dotyczące roli izb rolniczych przy obrocie nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Zasady współpracy ustalone zostały na czas nieokreślony i do chwili obecnej nie zmienione.
Wskazując na działania Agencji Nieruchomości Rolnych odnośnie realizowania obowiązków ustawowych Krajowa Rada Izba Rolniczych wskazuje, iż ANR nie podejmuje skutecznych działań, o których informowały Izby Rolnicze odnośnie zabezpieczenia majątku Skarbu Państwa, co do żądania zwrotu nieruchomości będących we władaniu innych osób bez tytułu prawnego.
Co więcej rolnicy wielokrotnie wskazywali na fakt, iż dokonywano tak zwanych „technicznych przedłużeń umów dzierżawy” w ten sposób, iż podmioty prawa handlowego po zakończonych zbiorach zamiast dokonywać zwrotu nieruchomości natychmiastowo przy użyciu znacznych środków dokonywały zasiewów stawiając w ten sposób ANR przed faktem dokonanym w ten sposób blokując rozdysponowanie gruntów pomiędzy rolników w ramach gospodarstw rodzinnych. Krajowa Rada Izb Rolniczych krytycznie ocenia podejmowane kroki prawne w tym zakresie. Stwierdza natomiast fakt, iż praktyka ta doprowadziła do konfliktów z rolnikami, które to konflikty stały się kanwą pociągania do odpowiedzialności karnej rolników.
Ponadto, pomimo szeregu wniosków do chwili obecnej ANR nie udostępniła danych na temat wysokości roszczeń Skarbu Państwa wobec bezumownych użytkowników oraz danych w zakresie wartości nieruchomości, które na zasadzie czynności cywilnych odpłatnych winy zostać zwrócone do zasobu Skarbu Państwa.
Krajowa Rada Izb Rolniczych uważa, że programy restrukturyzacyjne spowodowały nieuzasadnione ekonomicznie podziały nieruchomości rolnych. Podziały spowodowały, iż osoby dysponujące kilkoma hektarami w przeciągu jednego przetargu powiększyły powierzchnie nieruchomości o kilkaset a nawet 1000 procent. Działanie to zdaje się nie wypełnia zadań określonych przepisami omawianej ustawy.
Krajowa Rada Izb Rolniczych uważa, że analizując działania Agencji Nieruchomości Rolnych na poziomie krajowym należy stwierdzić o niedostatecznej realizacji zadań określonych ustawą oraz pozostałymi źródłami prawa. Od czasu zmiany na stanowisku Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych właściwie nie dokonano zmian organizacyjnych oraz personalnych, dostosowujących ANR do zapisów ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości rolnych, które to zmiany mogły faktycznie usprawnić działania organu administracji.
Krajowa Rada Izb Rolniczych ma wątpliwości czy nadzór ANR nad wykonywaniem umów dzierżawy oraz umów sprzedaży jest właściwy (zwiększenie nadzoru w tym zakresie wyraźnie zaleca Najwyższa Izba Kontroli jako jeden z głównych wniosków pokontrolnych zawartych w raportach NIK).
Krajowa Rada Izb Rolniczych wyraża głębokie zaniepokojenie działaniami Agencji Nieruchomości Rolnych przejawiającymi się przede wszystkim w:
• niewykonywaniu zaleceń pokontrolnych Najwyższej Izby Kontroli,
• nie wykonaniu raportów otwarcia w czasie zmiany kadry kierowniczej ANR,
• dokonywanie obrotem nieruchomościami rolnymi bez zasięgnięcia obligatoryjnej opinii samorządu rolniczego,
• przeprowadzanie procedury przetargowej w sposób wadliwy np. poprzez rozpatrywanie zastrzeżeń przetargowych składanych przez osoby nieuprawnione. ANR poprzez zaniechanie stosowanych pouczeń oraz określenie iż takie zachowanie jest łamaniem przepisów prawa karnego doprowadziła do nieuzasadnionego przedłużenia procedury związanej z zawieraniem umów dzierżaw.
Przedstawiając powyższe w związku z planami konsolidacji Agencji Nieruchomości Rolnych z Agencją Rynku Rolnego - Krajowa Rada Izb Rolniczych wnioskuje do Pana Ministra o ustawowe umocowanie izb rolniczych przy nowotworzonej Instytucji Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa odnośnie zwiększenia kompetencji izb rolniczych przy obrocie ziemią rolniczą na wzór francuski. Izby rolnicze powinny być partnerem dla nowotworzonego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa.
